سرطان رحم ، سرطان شایعی است که سیستم تولید مثلی بانوان را تحت تأثیر قرار می دهد. به سرطان رحم، سرطان اندومتر نیز گفته می شود.
خون ریزی غیرطبیعی واژینال، شایع ترین علامت سرطان رحم است.
هرگونه خون ریزی واژینال در زمان یائسگی و نیز در فواصل زمانی میان پریود، غیرطبیعی است.
در صورت داشتن هرگونه خون ریزی غیرطبیعی واژینال، هرچه زودتر با پزشک زنان زایمان خود صحبت کنید. هرچند احتمال وجود سرطان رحم کم است، اما بهتر است از وضعیت سلامت خود مطمئن شوید.
دکتر متخصص زنان زایمان بعد از معاینه و اطلاع از علائم شما، در صورت شک بالینی، جهت انجام آزمایشات بیشتر، شما را به متخصص مربوطه ارجاع خواهد داد.
انواع مختلف سرطان رحم
سرطان های رحمی عمدتاً در سلول های پوشاننده دیواره رحم (سلول های لایه اندومتر) شکل می گیرند. به همین جهت به بیشتر سرطان های رحم، سرطان اندومتر نیز گفته می شود.
سرطان رحم در کیس های نادر ممکن است در عضلات دربرگیرنده رحم تشکیل شود. این نوع سرطان، سارکوم رحمی نامیده شده و ممکن است از جهت متد درمانی، با سرطان اندومتر متفاوت باشد.
مقاله پیش رو از عبارت “سرطان رحم” استفاده کرده و عمدتاً حاوی اطلاعی است که با سرطان اندومتر مرتبط اند.
سرطان رحم از دیگر سرطان های سیستم تولید مثلی زنانه، مانند سرطان تخمدان یا سرطان دهانه رحم، متفاوت است.
دلیل ابتلا به سرطان رحم چیست؟
دلیل اصلی سرطان رحم مشخص نیست؛ با این حال عوامل مشخصی ممکن است خطر ابتلا به این سرطان را افزایش دهند.
یکی از مهم ترین مواردی که ریسک ابتلا به سرطان رحم را افزایش می دهد، عدم تعادل هورمونی است. به ویژه بالا بودن میزان هورمونی به نام استروژن، خطر ابتلا به این سرطان را بیش از پیش افزایش می دهد.
از جمله عواملی که منجر به بهم خوردن تعادل استروژن در بدن می شود، می توان به چاقی، دیابت، و درمان جایگزینی هورمونی (HRT) اشاره کرد. مصرف طولانی مدت داروی سرطان سینه تاموکسیفن نیز تا حدی ریسک ابتلا به سرطان رحم را افزایش می دهد.
همیشه امکان پیشگیری از سرطان رحم وجود ندارد؛ با این وجود مواردی مانند داشتن وزن متعادل و استفاده طولانی مدت از برخی روش های پیشگیری بارداری، قادر به کاهش احتمال ابتلا به این بیماری هستند.
علائم سرطان رحم چیست؟
شایع ترین علامت سرطان رحم، خون ریزی واژینال غیرطبیعی است؛ با این حال بیشتر افرادی که چنین علامتی دارند، به سرطان رحم مبتلا نیستند.
خون ریزی در ابتدا ممکن است ملایم و با ترشحات آبکی همراه باشد و به مرور، شدید شود. بیشتر خانم های مبتلا به سرطان رحم، در دوره یائسگی بوده اند. به همین جهت هرگونه خون ریزی واژینال در این دوره غیرطبیعی محسوب م شود.
در خانم هایی که هنوز یائسه نشده اند، نشانه های خون ریزی واژینال غیرطبیعی ممکن است به صورت زیر باشد:
- پریودهای سنگین تر از حالت معمول
- خون ریزی های واژینال در فواصل زمانی میان دو پریود
همچنین درد ناحیه تحتانی شکم و داشتن رابطه جنسی دردناک، از علائم کمتر شایع سرطان رحم هستند.
در صورت تشدید سرطان رحم ممکن است علائم دیگری نیز ظاهر شوند. این علائم عبارت اند از:
- درد ناحیه پشت، پا و لگن
- بی اشتهایی
- خستگی
- حالت تهوع
چه زمانی لازم است به دکتر متخصص زنان مراجعه کنید؟
در صورت خون ریزی واژینال در زمان یائسگی و یا مشاهده تغییر در روند طبیعی پریود خود، به پزشک زنان مراجعه کنید.
سرطان رحم، تنها دلیل یک مورد از هر 10 کیس خون ریزی واژینال دوره یائسگی است؛ در نتیجه در صورت مشاهده علائم گفته شده، احتمال کمی وجود دارد که به سرطان رحم مبتلا باشید.
با این وجود مهم است که در صورت داشتن خون ریزی های واژینال غیرطبیعی، دلیل آن را جست وجو کنید. عوامل متعددی از جمله موارد زیر ممکن است در ایجاد این خون ریزی نقش داشته باشند:
- اندومتروز (نابجایی اندومتر): به حالتی گفته می شود که بافت پوشاننده رحم (اندومتر)، خارج از رحم رشد کند
- فیبروم- رشد غیرسرطانی بافت درون رحم
- پولیپ پوشش رحم
دیگر سرطان های مرتبط با زنان، به ویژه سرطان دهانه رحم نیز می توانند منجر به خون ریزی واژینال غیرطبیعی شوند.
تشخیص سرطان رحم
در صورت خون ریزی واژینال غیرطبیعی، لازم است با دکتر متخصص زنان، زایمان و ناباروری صحبت کنید. علی رغم پایین بودن احتمال ابتلا به سرطان رحم، بهتر است از سلامت خود مطمئن شوید.
پزشک معالج شما احتمالاً ناحیه لگن (شامل واژن، رحم، تخمدان و مثاله) شما را معاینه کرده و در مورد علائم، زمان بروز و نیز دفعات تکرار این علائم، سوال خواهد کرد.
احتمال دارد جهت آزمایشات بیشتر، به متخصص زنان و زایمان ارجاع داده شوید. در ادامه به چند نمونه از این آزمایش-ها اشاره شده است.
سونوگرافی ترنس واژینال (TVU)
سونوگرافی ترنس واژینال، یکی دیگر از آزمایشاتی است که ممکن است مجبور به انجام آن باشید. TVU یکی از انواع سونوگرافی است که در آن، از یک اسکنر کوچک میله ای شکل استفاده می شود.
این اسکنر میله ای شکل، برای فراهم کردن یک تصویر دقیق، به طور مستقیم درون واژن قرار می گیرد. این کار ممکن است کمی ناراحت کننده باشد، اما دردی به همراه نخواهد داشت.
TVUتغییرات ضخامت لایه پوشاننده رحم را بررسی می کند. این تغییرات ممکن است در اثر حضور سلول های سرطانی ایجاد شده باشند.
بیوپسی (نمونه برداری)
در صورتی که با سونوگرافی ترنس واژینال، تغییرات ضخامت لایه پوشاننده رحم تشخیص داده شود، جهت کسب اطمینان از این تشخیص، معمولاً نمونه برداری بافت انجام می شود.
در بیوپسی، نمونه کوچکی از سلول های پوشاننده رحم (اندودرم) برداشته می شود و سپس، نمونه مورد نظر به آزمایشگاه فرستاده شده و از نظر وجود سلول های سرطانی بررسی می شود.
بیوپسی از چند طریق امکان پذیر است:
- بیوپسی آسپیراسیون: در این روش، یک لوله انعطاف پذیر کوچک از طریق واژن وارد رحم شده و سپس نمونه کوچکی از سلول های رحم را با مکش جمع آوری می کند.
- هیستروسکوپی: این روش به پزشک متخصص زنان این امکان را می دهد که با استفاده از یک نوع تلسکوپ کوچک به نام هیستروسکوپ که از طریق کانال واژن وارد رحم می شود، پوشش رحم را مشاهده کرده و از آن نمونه گیری کند.
در بعضی موارد ممکن است قبل از دیلاتاسیون و کورتاژ از هیستروسکوپی استفاده شود. دیلاتاسیون و کورتاژ، یک عمل جراحی سبک است که تحت بی هوشی کامل انجام گرفته و طی آن، مقداری از بافت پوشانندة رحم از بدن خارج می شود. سپس بافت مورد نظر جهت انجام آزمایشات بیشتر به آزمایشگاه فرستاده می شود.
تست خون
تست خون نیز ممکن است در بعضی موارد، به تشخیص سرطان رحم کمک کند؛ چراکه برخی از تومور های سرطانی، مواد شیمیایی خاصی را تحت عنوان مارکرهای سرطانی به درون خون آزاد می کنند. این مواد شیمیایی منحصر به فرد، در آزمایش خون قابل تشخیص هستند.
با این حال آزمایش خون چندان قابل اتکا نیست. حضور این مواد شیمیایی لزوماً به معنی ابتلای فرد به سرطان رحم نیست. همچنین مواد مورد نظر در خون برخی از افراد مبتلا به سرطان رحم یافت نمی شوند.
آزمایشات لازم پس از تشخیص ابتلا به سرطان رحم
در صورت تشخیص ابتلای شما به سرطان رحم، احتملاً به تست های بیشتری جهت تعیین مرحله سرطان نیاز است. طبقه بندی سرطان به پزشکان کمک می کند تا در مورد بزرگی سرطان، میزان گسترش آن و نیز بهترین درمان ممکن، به نتیجه برسند.
این تست ها ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- عکس برداری از قفسه سینه با اشعه X: این آزمایش مشخص می کند که آیا سرطان به ریه ها گسترش پیدا کرده است یا خیر.
- تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI): در این روش از میدان های مغناطیسی جهت ایجاد تصویری دقیق از قسمت های داخلی بدن استفاده می شود. به کمک MRI می توان متوجه گسترش سرطان در بدن شد.
- آزمایشات خون تکمیلی تر – این آزمایشات، جهت پی بردن به وضعیت عمومی سلامت بدن بیمار و سطح عمکلرد برخی از ارگان های بدن انجام می شود.
راه های درمان سرطان رحم
متخصصان بهداشت و سلامت، برای توصیف میزان پیشرفت سرطان رحم، از یک سیستم طبقه بندی استفاده می کنند. این مراحل عبارت اند از:
سرطان رحم چند مرحله دارد؟
- مرحله 1: در این مرحله، سرطان هنوز درون رحم قرار دارد و در بدن گسترش نیافته است.
- مرحله 2: سرطان، رحم و دهانه رحم را درگیر کرده است.
- مرحله 3: محدوده سرطان گسترده تر شده و علاوه بر رحم، بافت های نزدیک رحم مانند لگن و گره های لنفاوی را در بر گرفته است.
- مرحله 4: سرطان، به بافت های نرم شکمی یا به درون ارگان هایی نظیر مثانه، روده، کبد و ریه ها نفوذ پیدا کرده است.
شانس زنده ماندن بیماران مبتلا به سرطان رحم، بسته به مرحله سرطان، متفاوت است.
اگر سرطان رحم در مرحله 1 تشخیص داده شود، چشم انداز خوبی پیشِ رو است و 95٪ بیماران، حداقل برای 5 سال دیگر زنده می مانند. بسیاری از زنان مبتلا به مرحلة 1سرطان رحم، درمان می شوند.
اگر سرطان رحم در مرحله 2 تشخیص داده شود، با احتمال 77%، حداقل 5 سال دیگر زنده می مانید.
اگر بیماری در مرحله 3 تشخیص داده شود، احتمال زنده ماندن شما برای پنج سال آینده، 40% است.
از هر 4 کیس مبتلا به سرطان رحم، تقریباً یک کیس در مرحله 4 سرطان تشخیص داده می شود. در این مرحله، شانس زنده ماندن شما برای حداقل پنج سال دیگر، 15% است.
سرطان رحم چگونه درمان میشود؟
اصلی ترین درمان سرطان رحم، برداشتن رحم (هیسترکتومی)، به همراه تخمدان ها و لوله های فالوپ است. بر اساس مرحله و میزان پیشرفت سرطان و به منظور کشتن سلول های سرطانی باقی مانده، ممکن است پرتودرمانی یا شیمی درمانی هم در ادامه مورد استفاده قرار گیرند.
درمان خانم هایی که هنوز یائسه نشده اند
در صورت هیسترکتومی، دیگر امکان بارداری وجود نخواهد داشت. خانم های جوان تری که هنوز یائسه نشده اند، در صورت تمایل به داشتن فرزند، ممکن است از این روش استقبال نکنند.
در این حالت، تحت شرایط بسیار ویژه ای ممکن است درمان سرطان از طریق هورمون درمانی موفقیت آمیز باشد.
درمان سرطان پیشرفته
در مراحل پیشرفته سرطان، معمولاً به درمان های سنگین تری نیاز است. معمولاً در این مراحل از شیمی درمانی استفاده می شود.
ممکن است سرطان های پیشرفته، کاملاً قابل معالجه نباشند. اما جهت بهبود وضعیت مریض و عقب نشینی سرطان، درمان هایی انجام می پذیرد. این درمان ها باعث می شوند فرد بیمار بتواند از زندگی خود کمال استفاده و لذت را ببرد.
حتی اگر هیچ شانسی برای معالجه وجود نداشته باشد، ممکن است از طریق عمل جراحی بتوان بیشترین مقدار ممکن از بافت سرطانی را از بدن خارج ساخت.
پرتودرمانی، شیمی درمانی و هورمون درمانی، می توانند از طریق عقب راندن سرطان و یا کاهش سرعت رشد آن، از شدت علائم بیماری بکاهند.
جراحی سرطان رحم
جراحی در مرحله اول سرطان
در صورت ابتلا به مرحله 1 سرطان، احتمالاً باید تحت عمل جراحی هیسترکتومی قرار بگیرید. علاوه بر خارج کردن رحم در این عمل جراحی، لوله های فالوپ و تخمدان ها نیز طی عملی به نام سالپنگواوفورکتومی دوطرفه (BSO) خارج م شوند.
همچنین ممکن است جراح از گره های لنفاوی ناحیة پلویک و شکم و نیز سایر نقاط نزدیک بدن، نمونه برداری کند. این نمونه ها جهت مشخص شدن گسترش سرطان، به آزمایشگاه فرستاده می شوند.
متداول ترین تکنیک هیسترکتومی، ایجاد یک برش بزرگ در میانة شکم و خارج ساختن رحم است.
در بعضی شرایط ممکن است امکان استفاده از روش هیسترکتومی لاپاروسکوپیک نیز وجود داشته باشد. این روش تحت عنوان هیسترکتومی سوراخ کلیدی نیز شناخته می شود. در این متد جراحی، برای استفاده از یک نوع تسکوپ مخصوص (لاپاروسکوپ) و نیز دیگر ابزارهای جراحی، لازم است برش های کوچکی بر بدن ایجاد شود.
به این ترتیب جراح قادر است تنها با ایجاد برش هایی کوچک، درون بدن شما را مشاهده کرده و رحم را از طریق واژن خارج کند.
احتمالاً بعد از سه تا پنج روز می توانید از بیمارستان مرخص شوید. این زمان در صورت استفاده از متد جراحی سوراخ کلید کوتاه تر است. با این وجود جهت بهبود کامل به چندین هفته نیاز خواهید داشت.
پس از عمل جراحی، لازم است هرچه زودتر به راه بیافتید. این کار از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است؛ حتی اگر لازم است درون تخت بمانید، باید حرکات روتین پا را انجام دهید تا به گردش خون کمک کرده و از ایجاد لخته در بدن خود جلوگیری کنید. جهت پیشگیری از ایجاد عوارض، پرستار یا فیزیوتراپیست شما، تمریناتی را به شما آموزش خواهد داد.
پس از مرخص شدن از بیمارستان و بازگشت به خانه، به تمریناتی جهت تقویت قدرت و تناسب اندام خود نیاز خواهید داشت. با پزشک یا فیزیوتراپیست خود در مورد مناسب ترین تمرینات صحبت کنید.
جراحی مراحل 2 و 3 سرطان رحم
در صورت ابتلا به مرحله 2 یا 3 سرطان رحم و گسترش سرطان به دهانه رحم و یا گره های لنفاوی اطراف لگن، ممکن است به هیسترکتومی کامل یا رادیکال نیاز داشته باشید.
این عمل جراحی شامل خارج ساختن بخش های بیشتری از دهانه رحم و قسمت فوقانی واژن، به همراه گره های لنفاوی ناحیه لگن است. همچین جهت کاهش خطر بازگشت سرطان، ممکن است پرتودرمانی یا شیمی درمانی نیز در دستور درمان قرار گیرد.
جراحی سرطان رحم پیشرفته (مرحله 4)
ممکن است در درجات پیشرفته سرطان رحم، جراحی دبالکینگ انجام شود. در این جراحی سعی می شود تا حد امکان، بافت های سرطانی از بدن خارج شوند.
این جراحی منجر به درمان سرطان نخواهد شد؛ اما ممکن است برخی علائم سرطان را بهبود بخشد. پزشک شما در مورد مناسب بودن یا نبودن جراحی دبالکینگ با شما صحبت خواهد کرد.
پرتودرمانی سرطان رحم
در صورتی که به عقیده تیم درمانی، احتمال بازگشت سرطان زیاد باشد، برای شما یک دوره پرتودرمانی تجویز می شود. همچنین در صورت امکان پذیر نبودن جراحی، از پرتودرمانی جهت آهسته ساختن روند رشد و گسترش سرطان استفاده م شود.
جهت درمان سرطان رحم، دو مدل پرتودرمانی وجود دارد:
- پرتودرمانی داخلی (براکی تراپی): یک لوله پلاستیکی درون رحم قرار گرفته و پرتوهای درمانی از این طریق به رحم می رسند
- پرتودرمانی خارجی: از یک دستگاه جهت انتقال پرتوها به ناحیه لگن استفاده می شود
یک دوره پرتودرمانی خارجی، به مدت پنج روز در هفته، به همراه وقفه آخر هفتگی، به عنوان یک درمان سرپایی برای شما تجویز می شود. زمان درمان تنها پنج دقیقه است. بسته به مرحله و موقعیت سرطان رحم، کل دوره پرتودرمانی ممکن است تقریباً 4 هفته به طول انجامد.
برخی خانم ها همزمان با پرتودرمانی خارجی، پرتودرمانی داخلی (براکی تراپی) را نیز در پیش می گیرند.
انواع متفاوتی از براکی تراپی شامل دوز کم، متوسط و بالا وجود دارد. در دوزهای پایین، انتقال پرتو به آرامی انجام م شود؛ به همین جهت لازم است دستگاه برای مدت زمان طولانی تری درون بدن شما باقی بماند. در طول براکی تراپی، حضور شما در بیمارستان الزامی است. پزشک شما در ارتباط با این موضوع توضیحات لازم را ارائه خواهد داد.
پرتودرمانی با عوارض جانبی همراه است. پوست ناحیة مورد نظر ممکن است قرمز و زخمی شود. پرتودرمانی همچنین ممکن است با ریزش مو همراه باشد. پرتودرمانی ناحیه لگن، ممکن است روده ها را تحت تأثیر قرار داده و منجر به بدحالی و اسهال شود.
با ادامه روند درمان، احتمال بروز خستگی شدید وجود دارد. بسیاری از این عوارض با پایان دوره درمانی از میان می روند؛ با این حال حدود 5٪ از خانم ها با عوارض درمانی طولانی مدتی نظیر اسهال و خونریزی روده دست و پنجه نرم م کنند.
شیمی درمانی سرطان رحم
اگر در مرحله 3 یا 4 سرطان رحم قرار دارید، ممکن است برای شما یک دوره شیمی درمانی تجویز شود. از شیمی درمانی می توان پس از عمل جراحی و با هدف جلوگیری از بازگشت سرطان بهره برد. در ارتباط با سرطان های پیشترفته تر، از شیم درمانی جهت کاهش روند گسترش سرطان و ظهور علائم استفاده می شود.
شیمی درمانی به طور معمول از طریق تزریق داروها به درون سیاهرگ (تزریق وریدی) انجام می شود. معمولاً پس از شیمی درمانی، در همان روز می توانید به خانه برگردید، اما گاهی اوقات ممکن است مجبور شوید برای مدت کوتاهی در بیمارستان بمانید.
شیمی درمانی معمولاً به صورت دوره ای، و به شکل یک دوره درمان و یک دوره استراحت جهت ریکاوری بدن، مورد استفاده قرار می گیرد.
عوارض جانبی شیمی درمانی ممکن است شامل موارد زیر شود:
- حالت تهوع
- استفراغ
- ریزش مو
- خستگی شدید
همچنین با شیمی درمانی، احتمال گسترش عفونت در جریان خون (سپسیس)، افزایش می یابد؛ زیرا به دنبال شیم درمانی، توانایی بدن در مبارزه با عفونت کاهش می یابد.
پس از پایان دوره درمان، عوارض جانبی نیز قطع می شوند.
هورمون درمانی سرطان رحم
برخی از سرطان های رحم در اثر هورمون زنانه استروژن به وجود می آیند. این دسته از سرطان ها ممکن است به متد هورمون درمانی پاسخ دهند. پزشک شما درمورد احتمال موفقیت آمیز بودن این متد درمانی روی سرطان رحم شما صحبت خواهد کرد.
هورمون درمانی معمولاً از طریق جایگزین کردن هورمونی به نام پروژسترون انجام می شود. پروژسترون هورمونی است که به شکل طبیعی در بدن تولید شده و در جریان خون شما یافت می شود؛ پروژسترون مصنوعی معمولاً به صورت قرص به مصرف بیمار می رسد.
این هورمون عمدتاً برای درمان مراحل پیشرفته سرطان های رحم یا سرطان هایی که مجدداً عود کرده اند، استفاده می شود و می تواند به کوچک شدن تومور و کنترل علائم کمک کند.
این درمان ممکن است عوارض جانبی از جمله تهوع خفیف، گرفتگی خفیف عضلات و افزایش وزن داشته باشد. پزشک متخصص زنان شما در مورد این موارد با شما صحبت خواهد کرد.